Jeśli oczekiwaliście, że we Wszystkich Świętych odwiedzę Fałszywy Cmentarz, to niestety, musicie jeszcze poczekać. Jego poszukiwania jeszcze trochę potrwają, a w międzyczasie pokażę Wam inne miejsca opisane przez wrocławskich pisarzy fantastyki.
 |
| Kometa Halleya, źródło: TriviaChamp |
Dziś chciałbym się jednak zająć nie miejscem, a pewną publikacją: statystykami życia i śmierci Edmunda Halleya. Większość z Was kojarzy pewnie go jako astronoma który odkrył powtarzalność przylotów komet nad Ziemię, i właśnie dlatego pierwsza z takich pieriodycznych komet, 1/P, została nazwana oficjalnie kometą Halleya. Zapewne niektórzy z czytelników bloga mieli szanse zobaczyć sławetną kometę gdy zbliżała się do ziemi w 1986 roku, zapewne też nastoletni czytelnicy dożyją kolejnej jej wizyty za niecałe 50 lat.
Jaki jest jednak związek komety z Wrocławiem? Poza „Księciem astronomów swoich czasów" chyba żadnego. Tak więc nie o komecie chciałem dziś pisać, lecz o pracy napisanej przez astronoma, lecz także matematyka. To, o czym chciałem dziś pisać to jego dzieło „An estimate of the degrees of mortality of mankind, drawn from curious tables of the births and funerals at the city of Breslaw, with an attempt to ascertain the price of annuities on lives” (Ocena stopnia śmiertelności rodzaju ludzkiego, poczyniona na podstawie ciekawych tablic narodzin i pogrzebów w mieście Wrocław, z próbą ustalenia ceny rent).
Kroniki życia i śmierci
 |
| Caspar Neumann, źródło: Wikipedia |
This Defect seems in a great measure to be satisfied by the late curious Tables of the Bills of Mortality at the City of Breslaw, lately communicated to this Honourable Society by Mr.Justell, wherein both the Ages and Sexes of all that die are monthly delivered, and compared wiht the number of the Births, for Five Years last past, viz. 1687, 88, 89, 90, 91, seeming to be done with all the Exactness and Sincerity possible.
Edmund Halley, An estimate of the degrees of mortality of mankind, drawn from curious tables of the births and funerals at the city of Breslaw, with an attempt to ascertain the price of annuities on lives
Jednak zanim zacznę pisać o tym dziele, napomknąć muszę o Casparze Neumannie, niemieckim kleryku i profesorze. Człowiek ten przez 5 lat tworzył specyficzny rejestr zgonów i śmierci mieszkańców miasta Breslaw. Stworzona przez niego baza danych zawierała rozbudowane dane na temat umierających, zawierająca zarówno dane o płci i wieku, jak i pełne informacje o narodzinach. Po co to robił? No cóż, Caspar Neumann analizował te dane aby obalić przesąd, że śmierć człowieka zależy od faz Księżyca. Wyniki swoich badań opublikował w książce „„Reflexiones über Leben und Tod bei denen Breslaw Geboren und Gestorben” (Rozważania nad życiem i śmiercią na podstawie narodzin i śmierci mieszkańców Breslaw).
Wrocław - miastem wzorcowym?
 |
| Popiersie Edmunda Halleya, źródło: Wikipedia |
This City of Breslaw is the Capital City of the Province of Silesia; or, as the Germans call it,Schlesia, and is situated on the Western Bank of the River Oder, anciently called Viadrus; near the Confines of Germany and Poland, and very near the Latitude of London. It is very far from the Sea, and as much a Mediterranean Place as can be desired, whence the confluence of Strangers is but small, and the Manufacture of Linnen employs chiefly the poor People of the place, as well as of the Country round about; whence comes that sort of Linnen we usually call your Sclesie Linnen; which is the chief, if not the only Merchandize of the place. For these Reasons the People of this City seem most pro-|<598>per for a Standard; and the rather, for that the Births do, a smaller matter, exceed the Funerals. The only thing wanting is the Number of the whole People, which in some measure I have endeavoured to supply by comparison of theMortality of the People of all Ages, which I shall from the said Bill trace out with all the Accuracy possible.
Edmund Halley, An estimate of the degrees of mortality of mankind, drawn from curious tables of the births and funerals at the city of Breslaw, with an attempt to ascertain the price of annuities on lives
Tylko dwóch lat potrzebował Edmund Halley aby dowiedzieć się o dziele niemieckiego pastora i na jego podstawie wysnuć własne wnioski. W swym dziele uznał Breslaw za miasto wzorcowe: miasto leżące w spokojnym obszarze kontynentu, nie będące portem odwiedzanym przez liczne rzesze obcokrajowców (niewielka migracja ludności).
Na podstawie danych zgromadzonych przez Kaspara Neumanna, Edmund Halley określił wielkość miasta na 34 tys., z czego ponad 9 tysięcy to mężczyźni w wieku poborowym (między 18 a 56 rokiem życia). Statystycznie mieszkańcy Breslau żyli 33,5 roku. Na wynik ten zapewne miała wysoka śmiertelność małych dzieci, która według astronoma wynosiła 45% wśród osób w wieku 1-6 lat. Analizy te znane są obecnie pod nazwą wrocławskich tabel życia Halleya”.
Praca Halleya nie ograniczyła się do zebrania i uporządkowania suchych danych. Na jej podstawie Edmund Halley zaproponował rządowi wprowadzenie polityki „prorodzinnej” mającej na celu odstraszanie od bezżenności poprzez podwyższone podatki i przymusową służbę wojskową. Z kolei w przypadku rodzin wielodzietnych (powyżej 2 dzieci) sugerował ich wspieranie przez rząd oraz wspieranie ubogich poprzez tworzenie miejsc pracy, aby mogli oni zarobić na chleb nie obciążając społeczeństwa.
 |
| Wrocławskie tabele życia, znalezione na Halley.pl |
Praca Halleya miała kapitalne znaczenie, gdyż uzmysłowiła zainteresowanym osobom i instytucjom, że można w sposób ilościowy dokonywać szacunków pewnych stosunków liczbowych w dużej zbiorowości (populacji) na podstawie analizy danych odnoszących się do niewielkiej nawet podgrupy (,,próby”). Co więcej, uzmysłowiła wszystkim możliwość pewnych predykcji statystycznych dotyczących długości życia człowieka, a więc szacowania szans – na przykład – osiągnięcia przez osobę 25-letnią wieku lat 40. Pierwszymi beneficjentami były… państwowe instytucje sprzedające dożywotnie renty. Handel rentami wprowadzono na początku XVI w. w miastach hanzeatyckich (Holandia, płn. Niemcy) i Anglii. Renty podlegały monopolowi państwowemu i miały – w założeniu – podreparować budżet państwa. Na początku sprzedawano jednak dożywotnie (!) renty po tej samej cenie, bez brania pod uwagę wieku przyszłego rencisty.
Andrzej Lenda, „Pierwsze próbkowanie statystyczne”
Tak więc podstawowa wiedza z zakresu statystyki pozwoliła organizacjom emerytalnym zapanować nad śmiercią i jej kosztami. Dodajmy, że „wrocławska metoda Halleya” stosowana była w niektórych towarzystwach ubezpieczeniowych jeszcze w XVIII wieku, a później wciąż była udoskonalana będąc podstawą nowych metod.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz