W poszukiwaniu zapachu szkła...

Czekolada – wielu wydawałoby się, że to bezzapachowy smakołyk.  Jednak chyba wszyscy członkowie mojej rodziny mieli okazję odczuć na swoich nosach uciążliwość tych słodyczy. Kto pracował przy produkcji czekolady wie, o czym mówię.

Właśnie tym śladem postanowiłem pójść szukając zapachu szkła. Wysoka temperatura, przetwórstwo – tak, jeśli mam odnaleźć ten zapach, to właśnie te czynniki powinny pomóc. A właśnie trafiła się ku temu okazja – warsztaty biżuterii szklanej w opisywanym tu już kilkukrotnie Centrum Kultury Zamek w Leśnicy.

Żeby coś stworzyć, najpierw trzeba coś zniszczyć

Tak, to wielokrotnie powtarzane powiedzenie sprawdza się i w tym przypadku. Tworzenie biżuterii szklanej zaczynamy właśnie od łamania szkła. Diamentowym ostrzem nacinamy według obrysu, lekko nagiąć – trzask!!! Dźwięk tłuczonego szkła z dzieciństwa zapewne kojarzy nam się niedobrze, jednak tutaj to efekt zamierzony. Powoli otrzymujemy w ten sposób oczekiwane kształty. Choć trzeba uważać – amorficzna struktura szkła powoduje, że jak już gdzieś pęknie, to dalej już idzie, prawie po prostej, do końca. Kółka – to już wyższa szkoła jazdy. Pofalowane linie – lepiej nie wspominać. 

Co chwila trzask!!! chrup!!! trzaaaask... i znowu nie poszło. A przecież nie skleisz, nie poprawisz – i cały obrys od nowa. Kolejna próba, kolejna – powoli zaczynasz czuć to szkło, wiesz jak je naciąć, jak łamać, powoli zaczyna być posłuszne, choć i tak często kaprysi. A wokół, wszędzie pył, miniaturowe odłamki szkła pryskają do oczu...

Kawałków coraz więcej. Część zamierzonych, część niezamierzonych. Te przypadkowo ułamane – jakże oczywiste byłoby odrzucić. A może lepiej obejrzeć – czasem przypadkowa linia pęknięcia staje się inspiracją do nowego dzieła. Dociąć jeszcze kawałek, i powstaje nowy kształt. Jeszcze posypać kolorowym proszkiem i można wkładać do pieca.

Gorąco jak w piecu

Przed wygrzewaniem w piecu

Piec już posypany specjalnym proszkiem, aby rozgrzane szkło nie przywarło do ścianek. Wkrótce Wielkanoc, niejedna gospodyni będzie obsypywała tartą bułką foremki do ciasta – to właśnie to samo, tylko ta posypka inna. Delikatnie włożyć do pieca, ale... nie, coś zaczyna kręcić w nosie, chce się kichnąĄĄĄ.... ufff, opanowane, a już było niebezpieczne. I cała praca poszłaby na marne. Teraz nastawić temperaturę. Podobno 810-840°C, przy tylu szkło zaczyna się ładnie podtapiać i być plastyczne. Ale przecież trzeba poznać piec, każdy ma swoją specyfikę – więc może jednak 870°C? I czekać, cierpliwie czekać. 240? 460??? Powoli zaczyna brakować tematów do rozmowy. 820°C? To już blisko....

Szkło rozżarzone

Wreszcie długo oczekiwana chwila. Można na chwilę uchylić piec, zajrzeć do środka. Przygotowani? Do pokrywy? START!!!! Krótkie, bardzo krótkie otwarcie – zaledwie na 2-3 sekundy. Ze środka uderza fala ciepła, i choć kolory były najróżniejsze – to przy tej temperaturze widać jedynie żarzącą czerwień. Tak, temperatura robi swoje, szkło zaczyna świecić. Zapachu wciąż brak...

Nagrzewanie szkła trwa godzinę. Jeszcze dłużej trwa jego wychładzanie. Rozgrzane cząsteczki jak oszalałe rozpędzają się we wnętrzu materii, obijają o siebie, rozbijają. Przyłożone do siebie elementy powoli zaczynają stawać się jednolitą całością, mieszają się cząsteczki różnych kawałków. Poszególne elementy się ze sobą zgrzewają. Miliony mikro-zderzeń, co ruchome stara się nagiąć, naprężyć do granic możliwości. Zbyt szybkie schłodzenie może sprawić, że szkło zacznie pękać samo z siebie, bez uderzenia, więc trzeba cierpliwie czekać. Najlepiej, zostawić je na noc. Cierpliwość, spokój, jakże istotne cechy decydujące o sukcesie artysty szklanego.

Zestresowany piecyk u dentysty

A rano niespodzianka. Piecyk zostawiony na noc w zamku, przejawia dziwne zachowania. Zalękniony, wystraszony, zbuntowany. Choć nie słyszałem żadnych legend o rzekomym leśnickim duchu, jednak przecież każdy szanujący się zamek ma jakiegoś na podorędziu. Przygotowany drugi wsad do pieca musi jechać się wypiec gdzie indziej.

I gdy już wszystkie elementy przyjeżdżają, można ocenić ostateczny efekt prac. Dopiero teraz kolory nabierają rumieńców. I wiadomo, czy włożony wysiłek się opłacił. Jeśli tak, to można nawiercić otworki na uchwyty. Srebrne kółka, zawieszki do uszu – cokolwiek dusza zapragnie. Jeszcze tylko ten otworek. Wydawałoby się najprostsze...

Jak "posadzić" szklane drzewo?

No właśnie, wydawałoby się. Rozkapryszone szkło, niezadowolone z szoku temperaturowego, niekoniecznie poddaje się diamentowym ostrzom. Czasem woli się rozpaść na kawałki. Czasem to wiertło nie wytrzyma tej bezustannej walki z przeciwstawną materią. A wszystko wśród otaczającego dźwięku jak nic przypominającego borowanie u dentysty. Woda zabiera najmniejsze nawet drobinki szkła, więc może dlatego nie czuję zapachu? Pytam instruktorki – nie, ona twierdzi, że nie ma żadnego pachnącego szkła.

„- Tak jak nie ma zapachu szkła, tak samo nie było kosmitów w Pieczyskach. Nikt tam nie zabijał ludzi! To tylko urojenia.

Hofman, w kamizelce i z pistoletem w ręce, podszedł do najbliższego przystanku tramwajowego, Ludzie zaczęli uciekać.

Ponieważ miał na dłoniach bojowe rękawiczki, walnął pięścią w szybę wiatrochronu. Podniósł jeden z kawałków szkła i powąchał.

Miało zapach! Teraz już czuł. Teraz już wiedział!

Teraz już sobie poradził.

Pogodził się ze wszystkimi koszmarami dzieciństwa.

Szkło ma zapach. Teraz już go czuł! I nie miało znaczenia, że jest w szoku – pogodził się ze sobą. Taki dziwny, ulotny moment, gdy wszystko wydawało się być w porządku. Gdy wybacza się samemu sobie.”

A. Ziemiański, Zapach szkła, str. 132

Ukradkiem podnoszę ostatni zachowany kawałek szkła, przybliżam do nosa. Nie, jeszcze nie czuję zapachu. I ta trawa wokół wciąż taka zielona. Tak, to wiosna...

Pozostaje pytanie, na co przydać się mogą takie szklane kawałki? Kto czytał Bombę Heisenberga czy Legendę, z pewnością znajdzie zastosowanie chociażby dla butelek na sny...

Butelki na sny
Źródło: www.pracownia-szklana.com